Muraabaxada Baananka Islaamiga ah ma ribaa ku walaaqan. (Qaybtii 3aad)

Muraabaxada Baananka Islaamiga ah ma ribaa ku walaaqan. (Qaybtii 3aad)
Qormadii hore  Dulsaarka daynta iyo dheefta macaashka , waxa aynu ku soo gorfaynay iibka guud ahaan,  iyo asalka loo cuskado xalaalnimadiisa. Halkanse waxa aynu ku falanqayn doonnaa macaamilka kala macaashka (Muraabaxo) , tan oo ay isticmaalaan baananka maxalliga ah iyo kuwo caalami ah oo la magac baxay Baananka Islaamiga ah.
Muraabaxo waa kala macaashid u dhaxaysa Iibsadaha iyo iibiyaha , waxaanay u qaybsantaa laba qaybood; midda hore : waa in aan badeecadda kaa iibiyo oo aynu ku heshiino in aad ii saarto dheef ama macaash aynu ka gorgortannay, kolkaa waxa macaashkii qaadanay iibiyaha. wejiga labaad waa in iibiyahu badeecaddiisa uu ka dhimo wax ka mid ah qiimihii ay ku fadhiday (xaraash), kolkaana waxa macaashkii iyo dheeftii raacaysaa darafka iibsadaha.
Muraabaxadu waa mid ku ismanayd oo jirtay tan iyo waagii Asxaabada, waana lagu macaamil jiray. Aynigii koobaad ee ummaddan Nebi Muxamed SCW ,  oo ahayd qarnigii ugu fadliga badnaa (Selef Al-saalix) baa dhexdooda ay ka shaqayn jirtay , macaamilkeedu ansax ka ahaa.
Muraabaxadu waxa ay leedahay hawraar astaysan oo lagu kala iibsado badeecadda , waxa uu iibiyuhu odhanayaa; yaa ii kor saaray tobankii dirham hal dirham oo macaash ah, oo xoolahan igala wareegaya. Sidan waxa u ganacsan jiray facii iyo asaaggii Asxaabada ugu mudnaa oo ay ku jireen Cismaan binu Cafaan, iyo Cali binu Abii Daalib. Hase yeeshee waxa jiray Asxaab kale oo ay ka mid ahaayeen Ibnu Cabaas iyo ardaygiisii Cikrama oo iyagu diidi jirey Beecan iyo iibka jaadkan ah; iyaga oo u sibir saaray hawraar  hadoodilan, oo aad loo isticmaali jirey waagaas, oo iibkani gooni u lahaa, middaas oo ahayd;  “Dah Yazdah” , waa tiro tirsiimo Beershiyaan ah ama afka Eeraaniga ah, oo la macne ah “Dah” oo Toban ah, ‘Yaz’ oo kow ah , kolkaa macne ahaan waxa ay noqonaysaa, yaa ii macaashaya badeecaddan, oo Tobankiiba , kow iyo tobon iiga dhigaya.
Afkan qalaad ee aanay carabi aqoon awgeed, ama  kakanaanta iyo engega ku jira xisaabinta ‘Dah yazdah’ ayey u diideen in nidaamkan iib ahaan loogu macaamilo. Haddaynu xisaabtan si fudud oo la fahmi karo u dhigno waxa ay noqonaysaa, yaa ii macaashaya badeecaddan , oo ii dul saaraya intii ay igu fadhiday 10%.
Muraabaxadu waxa ay leedahay shuruudo sal u ah oo ay tahay in lagu dhiso;
1) In labada daraf ee wax kala gadanaya , tusaale ; Baanka iyo qofku ay og yihiin, oo ay u caddahay qiimaha badeecaddu fadhido ama ku taagan tahay iibiyaha. Qiime waxa uu noqon karaa lacag , sidoo kale waxa uu noqon karaa badeecad kale oo lagu soo dooriyay ama gadtey middan.
In ay labadooduba u caddahay qadarka lacag ee alaabtu ku joogto. waxaana iibiyaha laga rabaa in uu si cad u qayaxo qiimaha lacageed , iyo jinsigeeda , taas oo uu ku soo iibsaday Alaabadan. Haddii uu Rubi ku soo iibiyey maaha in uuu Dollar ugu sheego.
2) Iyadana waxa laga rabaa in uu iibiyuhu caddeeyo,  wixii iin iyo ceeb ah ee badeecadda ku yimi intii uu la soo wareegay ee uu gacanta ku hayey, iyo cilladihii uu ku soo iibsaday dirkaba. Tusaale ; haddii baanku baabuur soo iibsado , soona tijaabsado, basle , intuu jidka ku soo jiray shil duqad ah gaadhay, ama cillad qarsoon oo uu og yahay yeeshay waa in uu u caddeeyo , una sheego iibsadaha baabuurka.
Iibka noocan ah, ee Muraabaxadu waa  heshiis  raali  ay ku yihiin dafyada macaamilaya. Iibkan kala macaashidu uma go’na qiimo xaddaysan oo macaashkiisa xadayn kara. waana laga kala amaahan karaa badeecadda marka gacantu go’do, ee iibku xidhmo, dayn ahaan ayaana lagaaga sugi karaa ; ha noqoto mid mar la wada keeno, mid hafto iyo yaryaraysi lagu bixiyo , balse , waa in ay yeelato dayntu madal iyo muddo xaddidan oo lagu kala guddoonto, hashiisna lagu yahay labada daraf.
Muraabaxadu waxa ay leedahay tilmaamihii iibka oo dhan ,  waxaad xaq u leedahay in  aad ka noqoto  iibka inta aad dooransiinta iyo khiyaarka haysato. Tusaale; Adiga oo agabka guriga ee aroos ka iibsaday baanka , heshiiskiina aanu weli xidhmin, balse baanku uu soo iibiyey dhammaan alaabadii aad ka dalbatay , jinsigii ay ahayd iyo jaadkii aad rabtay ee dookhaagu ahaa, ayaa waxa culayskii agabka gurigaa kaa kaafalo qaatay qof ehelka ah, kolkaa waxa kuu banaan in aad iibka ka baxdo, alaabtiina baanka ayaa iska leh, wax gashi iyo godob oo ku raacayaana ma jiraan.
Muraabaxadu maaha ribo dahsoon , dheef korka saaranna waa mid haysta jid  daw ah oo shareecada ku bannaan, waxaananu taaganahay Mad-hab ahaan , Iibka Muraabaxadu waa xalaal , Asalka iibka ayaana xalaal ku dhisan , wax daliil dedefeeyo mooyane’ mana hayno daliil xaaraam ka dhigay , sidaa awgeed Muraabaxada xukunkeedu waa sidaas.
la soco……………….
Bare Sare; Axmed Muuse Ismaaciil

Advertisement

Ku Xayeysiiso